Συμμετοχή σ’ όλους τους αγώνες, Χάρης Λέκκας                                                               

Οι κάτοικοι έλαβαν μέρος σε πολλούς αγώνες και μάλιστα έχοντας πρωταγωνιστικό ρόλο.

Κατά την Τουρκοκρατία δεν ήταν έντονη η παρουσία των κατακτητών, εξαιτίας του πετρώδους εδάφους, αλλά και για το λόγο ότι ήταν ορμητήριο αγωνιστών.

Από τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης του 1821, οι κάτοικοι πήραν μέρος σε πολλές μάχες.

Στις 9 Φεβρουαρίου 1822 έγινε στο Φουρφουρά φονική μάχη, μ’ αποτέλεσμα το θάνατο 300 Τούρκων με αρχηγό το Τσιλιβοτάμπαση και 50 Κρητικών.

Αργότερα σε νέα μάχη στη θέση Άσπες οι Τούρκοι άφησαν πολλούς νεκρούς και οι Χριστιανοί 9. Στους αγώνες αυτούς πήραν μέρος ο οπλαρχηγός του Φουρφουρά Γιώργης Σημαντήρας και αρκετοί αγωνιστές όπως ο Μανόλης Κωστάκης, Παντελής Διαμαντίδης, Μανόλης Σαρρής, Μανόλης Κωστάκης κ.ά.

Το 1834 στο χωριό κατοικούν 40 χριστιανικές οικογένειες και 6 τουρκικές.

Το 1881 ανήκε στο Δήμο Μοναστηρακίου με 420 χριστιανούς, ενώ οι Τούρκοι εγκατέλειψαν το Φουρφουρά το 1897, όμως επέστρεψαν λίγο αργότερα για να πουλήσουν τα κτήματα που κατείχαν.

Το 1920 είναι έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου με 597 κατοίκους, ενώ από το 1928-1998 αποτελεί ξεχωριστή κοινότητα, έχοντας τους περισσότερους κατοίκους 718 το 1940.

29 κάτοικοι υπέρ πατρίδας

Οι αγώνες όμως των Φουρφουριανών συνεχίστηκαν από τους Βαλκανικούς πολέμους και τη Μικρασιατική καταστροφή με 14 θυσιασθέντες και άλλους 14 στο Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και Εμφύλιο.

Αρκετοί κάτοικοι πολέμησαν στο πλευρό των Άγγλων, εναντίον των Γερμανών, μάλιστα ο Γιώργης Μ. Τυράκης ανήκε στην ομάδα για την απαγωγή του Κράιπε.

Την κατοχή υπήρχε στο χωριό γερμανικό φυλάκιο με Γερμανούς και Ιταλούς στρατιώτες και με διοικητή τον Ζίμπλιξ, που φαίνεται να ήταν καλός χριστιανός αφού πήγαινε τακτικά και προσευχόταν στην Παναγία.

Συμμετείχε στα γλέντια του χωριού και δημιούργησε την κεντρική πλατεία, ίσως αυτό να ήταν αιτία που το χωριό δεν πλήρωσε ακριβά την απαγωγή Κράιπε, όπως άλλα χωριά.

Αγωνιστές επί Τουρκοκρατίας

Γιώργης Ανδρεδάκης (1859-1933): Διακεκριμένος γιατρός των φτωχών και πρόδρομος της πενικιλίνης, σύμφωνα με τον Φλέμινγκ. Πρώτος έπαρχος Αμαρίου, βουλευτής και αντιπρόεδρος Κρητικής Βουλής το 1896, καθώς και πληρεξούσιος Μεταπολιτευτικής Επιτροπής.

Πήρε μέρος στην πολιορκία της Βάμου και στη μάχη της Γέννας, όπου ανάγκασε τους Τούρκους ως αντάλλαγμα να αφήσουν ελεύθερους τους αιχμαλώτους στο Ρέθυμνο.

Έργα του «Ιστορικά Σημειώματα» του 1926 και «Απομνημονεύματα» του 1932.

Παντελής Γ. Διαμαντίδης (1838-1929): Πήρε μέρος το 1862 στις διαδηλώσεις κατά του Όθωνα στην Αθήνα και αργότερα κατέφυγε στη Μ. Ασία.

Το 1866 ως οπλαρχηγός πολέμησε έξω από το Αρκάδι, ενώ πήρε μέρος και στις μάχες: Βρύσινα, Μαρουλά, Μαργαρίτες, Καλλικράτη κ.ά. Το 1879 εκλέχτηκε πρώτος δήμαρχος Πανακραίων, με έδρα το Μοναστηράκι.

Μανόλης Κωστάκης: Οπλαρχηγός που κατάφερε να μάθει τα σχέδια των Τούρκων για την κατάληψη του Αμαρίου, συλλαμβάνοντας τον πάνοπλο αγγελιοφόρο τους κοντά στη Μ. Ασωμάτων.

Την επομένη άρχισαν οι επιθέσεις των Τούρκων, λεηλατώντας τα πρώτα χωριά, όμως ο Κωστάκης μαζί μ’ ένα νέο κατέλαβε επίκαιρη θέση και πυροβολούσε ασταμάτητα κατά της εμπροσθοφυλακής, σκοτώνοντας αρκετούς Τούρκους. Ο υπόλοιπος στρατός φοβούμενος ότι υπήρχε μεγάλη αντίσταση εγκατέλειψε το σχέδιό του. 

Μανόλης Σαρρής: Οπλαρχηγός του 1866, που παρέδωσε την αρχηγία στον Διαμαντίδη.

Γιώργης Σημαντήρας: Οπλαρχηγός του 1821, που πήρε μέρος σε αρκετές μάχες και σκοτώθηκε στο Μονοφάτσι.

Κώστας Ν. Ψιμικός: Μαζί μ’ άλλους Κρητικούς βρισκόταν στη Σύρο, με ιστιοφόρο ξεκίνησαν το 1866 να έρθουν να ενισχύσουν την Επανάσταση. Στη Σούδα όμως τους συνέλαβαν οι Τούρκοι και τους μετέφεραν σε φυλακές της Κωνσταντινούπολης. Μετά από δύο χρόνια με επέμβαση του ρωσικού προξενείου Ρεθύμνου ελευθερώθηκε και γύρισε στην Κρήτη, παίρνοντας μέρος σε μάχες μετά το 1869.